در این مطلب سعی داریم بدون اینکه تعصب به هیچ یک از نظریات به بررسی مفهوم اتحاد اسلامی بپردازیم. امیدوارم در فضایی منطقی و بدور از تعصب مطالعه کنید
وحدت یا اتحاد؟؟
معنای وحدت:
وحدت به معنای یکی شدن است
برای واژه وحدت تعاریفی وجود دارد. گاه منظور وحدت کل مسلمان‌ها از جهت جغرافیای سیاسی و فکری است و زمانی سخن از وحدت‌های اسلامی کوچک‌تر به حسب جغرافیای سیاسی و فکری مسلمان‌ها به میان می‌آید که همان وحدت‌های سیاسی کنونی است که حتما باید مدنظر قرار گیرد.
معنای اتحاد:
اتحاد در اصطلاح آن است که دو امر دارای نقاط متفاوت، جنبه های مشترک خود را تقویت کنند و از این حیث خود را هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک کنند
پس روشن شد که اگر جایی گفته می شود وحدت شیعه و سنی بدان معنا نیست که شیعه و سنی یکی هستند. بلکه مراد وحدت فکری و سیاسی مسلمان ها می باشد. اما بهتر است از کلمه اتحاد اسلامی استفاده شود. زیرا در اتحاد اسلامی سعی می شود شیعه و سنی نقاط اشتراک خویش را پر رنگ کنند و نقاط اختلاف خویش را نیز در فضایی منطقی و مستدل بررسی کنند.
پس در واقع اتحاد اسلامی مورد بحث می باشد نه وحدت
اتحاد مسلمین در قران
خداوند در سوره آل عمران آیه ۱۰۳ می فرمایند:
«وَاعْتَصِمُواْ بحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْکُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبکُمْ فَأَصْبَحْتُم بنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ»
و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود یاد کنید: آن گاه که دشمنان [یکدیگر] بودید، پس میان دل هاى شما الفت انداخت، تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید. این گونه، خداوند نشانه هاى خود را براى شما روشن مى کند، باشد که شما راه یابید.
مراد از حبل الله هر چیزی که باشد امت اسلامی را دعوت به اتحاد پیرامون آن کرده است
اتحاد در کلام اهل بیت:
زمانی که به تاریخ و سخنان اهل بیت مراجعه می کنیم با مطالب جالبی روبرو می شویم. امیرالمومنین پیرامون ضرورت اتحاد بین مسلمین چنین می فرمایند:
على (علیه السلام) پس از رحلت پیامبر گرامى(صلى الله علیه وآله وسلم) با وجود این که خلافت و امامت را حق مسلم خویش مى دانست و معتقد بود که ربایندگان خلافت، ظلم نا بخشودنى در حق او کرده اند: «ما زلت مظلوماً منذ قبض اللّه نبیّه(صلى الله علیه وآله وسلم)»
(( شرح نهج البلاغة ابن ابى الحدید ج ۲۰ ص ۲۸۳، الشافی فی الإمامة ج ۳ ص ۱۱۰٫ رجوع شود به: الامامة والسیاسة، تحقیق الشیری ج ۱ ص ۶۸، تحقیق الزینی ج ۱ص ۴۹، بحار الأنوار ج ۲۹ ص۶۲۸٫ )).
ولى همین که احساس نمود که زمینه براى احقاق حق خویش فراهم نیست و قیام او جز تفرقه میان امت اسلامى حاصل دیگرى ندارد:
«وأیم اللّه لولا مخافة الفرقة بین المسلمین … لکنّا على غیر ما کنّا لهم علیه»
اگر ترس تفرقه میان مردم نبود با هیئت حاکمه غیر طور دیگر برخورد مى کردم.
(( شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید ج ۱ ص ۳۰۷ ، الارشاد للمفید ج ۱ ص ۲۴۵٫ )).
روى همین جهت وقتى با دشوارترین ظلم ها مواجه گردید، سخت ترین مصیبت ها را تحمل نمود:
«صبرت وفی العین قذى وفی الحلق شجى أرى تراثی نهباً»
صبر پیشه کردم در حالى که خار در چشم و استخوان در گلویم بود و مى نگریستم که چگونه حق و میراث مرا به غارت مى برند
(( نهج البلاغه، خطبه ۳٫ ))
حدیث غدیر خود تجلی اتحاد امت اسلامی است
رسول الله در خطبه غدیر مردم را از پراکنده شدن منع می کند. و این خود بیانگر این است که اتحاد امت اسلامی مورد رضایت رسول الله نیز می باشد
اهل بیت و رعایت ادب در برابر مخالف:
امام حسن (علیه السلام) در برخورد با یک فرد اعرابی که جلوی منزل حضرت به ایشان جسارت و اهانت و فحاشی می‌کند، حتی در بعضی از مصادر آمده است که نسبت به پدر و مادر حضرت، جسارت می‌کند، ولی امام حسن (علیه السلام) با حِلْم و بردباری می‌گوید:
ای اعرابی اگر گرسنه‌ای، بگویم غذا بیاورند؛ اگر تشنه‌ای، بگویم آب بیاورند
این برخورد به حدی تاثیر میگذارد که مرد سباب چنین می گوید:
شهادت می‌دهم که واقعا فرزند دختر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) هستی
شرح احقاق الحق ج۳۳ص۵۵۹-۵۶۰
به راستی آیا ما نباید از سنت حضرت امام حسن(ع) تبعیت کنیم؟؟
ائمه ما حتی در برابر کسانی که به انها و پدر و مادرشان فحاشی می کردند. بی ادبی نمی کردند و با کمال ادب با آنها برخورد می کردند
همانگونه که خداوند در قران از سب منع کرده است:
وَ لَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ
سوره انعام/آیه۱۰۸
همچنین از خود اهل بیت در رد سب است که:
امام سجاد (علیه السلام) از امیر المومنین (علیه السلام) نقل می‌کند:
و لا تتکلموا بالفحش، فإنه لا یلیق بنا و لا بشیعتنا.
مبادا فحش از زبان شما خارج شود؛ زیرا فحش دادن، نه زیبنده ماست و نه زیبنده شیعیان ما.
مستدرک الوسائل للمیرزا النوری، ج۱۲، ص۸۲ ـ دعائم الإسلام للقاضی النعمان المغربی، ج۲، ص۳۵۲ ـ جامع أحادیث الشیعة للسید البروجردی، ج۱۳، ص۴۳۲
به امام صادق (علیه السلام) عرض میکنند:
إنا نری فی المسجد رجلا یعلن بسب أعدائکم و یسمیهم، فقال: ما له؟! لعنه الله! تعرض بنا! قال الله: «وَ لَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ».
یکی از صحابه شما در مسجد نشسته و دشمنان شما را ناسزا و لعن می‌کند. حضرت فرمود: او را چه شده است؟! خدا او را لعنت کند! ما را در معرض فحش دیگران قرار می‌دهد! خداوند فرمود: … .
الإعتقادات فی دین الإمامیة للشیخ الصدوق، ص۱۰۷ ـ بحار الأنوار للعلامة المجلسی، ج۷۱، ص۲۱۷ ـ التفسیر الصافی للفیض الکاشانی، ج۲، ص۱۴۸
امیر المومنین (علیه السلام) وقتی که در جنگ صفّین ـ جنگی که ۱۸ ماه طول می‌کشد و بنا به نقل تاریخ یعقوبی، حدود ۱۱۰ هزار کشته از طرفین به جا گذاشت ـ رو در روی لشکر معاویه قرار می‌گیرد و می‌شنود که یارانش به معاویه ناسزا می‌گویند، در خطبه ۲۰۶ نهج البلاغه خیلی زیبا می‌فرماید:
إنی أکره لکم أن تکونوا سبّابین و لکنکم لو وصفتم أعمالهم و ذکرتم حالهم کان أصوب فی القول و أبلغ فی العذر.
من خوش ندارم که شما دشنام‌دهنده باشید؛ اما اگر کردار و کارهای نادرست آنها را تعریف و حالات زشت آنان را بازگو می‌کردید، به سخن راست نزدیک‌تر و عذر پذیرتر بود.
آری با این کلام به این مطلب میرسیم که مراد از وحدت این نمی باشد که مسائل علمی را ترک کنیم. بلکه طبق فرمایش امیرالمومنین در فضایی مودبانه اشتباهات و حالات زشت گروهی را بیان میکنیم تا حقایق برای همه روشن شود
اتحاد در کلام مراجع:
امام خمینی و رهبر معظم انقلاب آیت الله العظمی خامنه ای از کسانی بوده اند که همیشه در سخنان خویش امر به اتحاد امت اسلامی کرده اند. اما این اتحاد بدان معنا نیست که شیعه و سنی در عقاید نیز با یکدیگر متحد شوند. این مسئله را شهید مطهری به زیبایی باز کردند و در توضیح اتحاد اسلامی چنین نگاشته اند:
به هر حال طرفداری از تز «اتحاد اسلامی» ایجاب نمی‌کند که در گفتن حقایق کوتاهی شود. آنچه نباید صورت گیرد، کارهائی است که احساسات و تعصّبات و کینه‌های مخالف را بر می‌انگیزد؛ اما بحث علمی سر و کارش با عقل و منطق است، نه عواطف و احساسات.
امامت و رهبری، صفحه ۱۶
پس روشن شد که منظور از اتحاد در کلام امام و رهبری هیچوقت وحدت عقیدتی نبوده است که شیعیان از عقاید خویش دست بکشند جهت حفظ وحدت
اما متاسفانه عده ای جاهل امروزه در فضای اینترنت در لباس طرفداران رهبری بدون توجه و مطالعه پیرامون نظریه رهبری سخنانی را بیان می کنند که نشانه شدت ضعف علمی آنها می باشد
چندی پیش در یکی از مسنجرهای فارسی شخصی که خویش را کارشناس مسائل مذهبی!! هم می داند در توضیح وحدت گفته بود:
حتی برای حفظ وحدت نباید پیرامون شهادت حضرت زهرا هم سخن گفت
این سخن به حدی سست هست که نیازی نیست اصلا پیرامونش سخن گفت
برای همه واضح است که یکی از بزرگترین مجالس فاطمیه و ذکر مصیبات حضرت زهرا (س) در بیت رهبر انقلاب برگزار می شود. که اگر ادعای این آقای کارشناس!! را قبول کنیم در واقع باید بگوییم رهبری خودشان نقض کننده وحدت هستند
پس باید توجه کنیم که علت این سخنان برخی افراد نه بخاطر گنگ بودن منظور از اتحاد اسلامی بلکه بخاطر جهل این اشخاص می باشد
حضرت آیت الله العظمی بروجردی و وحدت اسلامی:
آیت الله بروجردی از کسانی بودند که در جهت ایجاد اتحاد امت اسلامی تلاش های زیادی کردند که ارتباط مداوم ایشان با شیخ شلتوت باعث فتوای تاریخی شیخ شلتوت شد
حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی و پاسخ به یک سوال پیرامون شیعه و سنی:
باسمه تعالی
ما جمعی هستیم ساکن در محلی که اهل سنت زندگی می کنند و آنها ما را کافر می دانند و می گویند شیعه کافر است در این صورت آیا ما هم می تو انیم با آنها معامله به مثل کنیم و همان طوری که آنها ما را کافر می دانند ما هم با آنها معامله کفار کنیم. مستدعی است وظیفه شرعی ما را در مقابل این حملات بیان کنید. امضاء: جمعی از مؤمنین
پاسخ:
بسم الله الرحمن الرحیم
هر کس شهادت به وحدانیت خداوند متعال و رسالت خاتم انبیاء، صلی الله علیه وآله وسلم ، بدهد مسلمان است، و جان و عرض و مال او مانند جان و عرض و مال کسی که پیرو مذهب جعفری است محترم است. و وظیفه شرعی شما آن است که با گوینده شهادتین هر چند شما را کافر بداند به حسن معاشرت رفتار کنید، و اگر آنها به ناحق با شما رفتار کردند شما از صراط مستقیم حق و عدل منحرف نشوید، اگر کسی از آنها مریض شد به عیادت او بروید، و اگر از دنیا رفت به تشییع جنازه او حاضر شوید ، و اگر حاجتی به شما داشت حاجت او را برآورید، و به حکم خدا تسلیم باشید که فرمود: و لایجرمنکم شنان قوم علی الا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی. و به فرمان خداوند متعال عمل کنید که فرمود: و لاتقولوا لمن القی الیکم السلام لست مومنا. والسلام علیکم و رحمه الله
کلام حضرت آیت الله العظمی سیستانی:
نگویید برادران ما اهل سنت. بلکه بگویید نفس های ما اهل سنت
لا تقولوا اخواننا السنة، بل قولوا (أنفسنا أهل السنة)
پاسخ حضرت آیت الله العظمی روحانی به یک پرسش:
سوال :
طرز برخورد شیعه با سنی چگونه باید باشد؟
جواب :
باسمه جلت اسمائه؛ من به آیات قرآن کریم اشاره می کنم و می گویم شیعیان باید چنین عمل کنند.
خداوند در سوره آل عمران آیه ۱۰۳ می فرمایند:
«وَاعْتَصِمُواْ بحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْکُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبکُمْ فَأَصْبَحْتُم بنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ»
و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود یاد کنید: آن گاه که دشمنان [یکدیگر] بودید، پس میان دل هاى شما الفت انداخت، تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید. این گونه، خداوند نشانه هاى خود را براى شما روشن مى کند، باشد که شما راه یابید.
همچنین در سوره انفال آیه ۴۶ می فرمایند:
«وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَاصْبرُواْ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابرِینَ»
و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سُست شوید و مهابت شما از بین برود، و صبر کنید که خدا با شکیبایان است.
و نیز در سوره انعام آیه ۱۵۹ آمده:
«إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُواْ دِینَهُمْ وَکَانُواْ شِیَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللّهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بمَا کَانُواْ یَفْعَلُونَ»
کسانى که دین خود را پراکنده ساختند و فرقه فرقه شدند، تو هیچ گونه مسئول ایشان نیستى، کارشان فقط با خداست. آن گاه به آنچه انجام مى دادند آگاهشان خواهد کرد.
و بسیاری آیات و روایات متواتر که مسلمانان را به اتحاد و اتفاق دعوت می کنند وجود دارد که از طریق قاعده تقیه مداراتی قابل تفسیر و پذیرش است.
اتحاد با چه کسی؟
پس روشن شد که ما با اهل سنت اتحاد داریم آنهم نه در امور عقیدتی بلکه در دفاع از اصل اسلام در برابر دشمنان اسلام
اما نظریه غلطی که گاها توسط افراد جاهل پخش می شود که شیعه با وهابیت و دشمنان اهل بیت هم اتحاد دارد
ما هیچگاه با دشمنان اهل بیت. کسانی که به اهل بیت بی ادبی می کنند وحدتی نداشتیم و نخواهیم داشت
چون بر اساس کلام رسول الله دشمن امیرالمومنین و اهل بیت منافق است. پس ما با منافق هیچ برادری واتحاد نخواهیم داشت. از همین رو می باشد که امام خمینی پیرامون وهابیت چنین می گفتند:
مگر مسلمانان نمیبینند که امروز مراکز وهابیت در جهان به کانونهای فتنه و جاسوسی مبدل شدهاند، که از یک طرف اسلام اشرافیت، اسلام ابوسفیان، اسلام ملاّهای کثیف درباری، اسلام مقدس نماهای بیشعور حوزههای علمی و دانشگاهی، اسلام ذلت و نکبت، اسلام پول و زور، اسلام فریب و سازش و اسارت، اسلام حاکمیت سرمایه و سرمایه داران بر مظلومین و پابرهنه ها، و در یک کلمه «اسلام امریکایی» را ترویج میکنند؛ و از طرف دیگر، سر بر آستان سرور خویش، امریکای جهانخوار، میگذارند.
مسلمانان نمیدانند این درد را به کجا ببرند که آل سعود و «خادمالحرمین» به اسرائیل اطمینان می‌دهد که ما اسلحۀ خودمان را علیه شما به کار نمیبریم! و برای اثبات حرف خود با ایران قطع رابطه میکنند. واقعاً چقدر باید رابطۀ سران کشورهای اسلامی با صهیونیستها گرم و صمیمی شود تا در کنفرانس سران کشورهای اسلامی مبارزۀ صوری و ظاهری هم با اسرائیل از دستور کار آنان و جلسات آنان خارج شود. اگر اینها یک جو غیرت و حمیت اسلامی و عربی داشتند، حاضر به یک چنین معاملۀ کثیف سیاسی و خودفروشی و وطن فروشی نمیشدند.
آری موضع همه ما پیرامون دشمن امیرالمومنین و اهل بیت چیزی نیست جز عدم وحدت و عدم دوستی
ما با دشمن علی برادر نخواهیم شد
اهل سنت برای حفظ اتحاد چه کرده اند؟
یکی از مسائلی که همیشه مطرح بوده است که همیشه به شیعیان گفته شده است که اتحاد داشته باشید. ولی مسئله ای که بسیار مهم است که باید مطرح شود. اینکه چرا همیشه اهل سنت شرق کشور و امثال مولوی عبدالحمید و مولوی عبدالمجید به خودشان حق میدهند شیعه را بازخواست کنند که چرا اتحاد را رعایت نکرده اند
اما مسئله اینجاست. این اقلیت موجود در کشور (اهل سنت) برای هم رنگی و اتحاد با کثرت (شیعه) چه کرده اند؟
چرا هیچگاه مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی توسط کسی بازخواست نمی شود که برای وحدت چه کرده است؟
بزرگترین افتخار برای مولوی عبدالحمید و یارانش برای حفظ وحدت چه بوده است؟
رافضی خواندن شیعه؟ شیخ الاسلام گفتن به ابن تیمیه؟ نقد عقاید شیعه؟ بی ادبی به عقاید شیعه؟
کاش امثال مولوی عبدالحمید و عبدالمجید به این مطلب می رسیدند که برای حفظ وحدت آنها هم باید عملی انجام دهند
بهتر نیست برای حفظ اتحاد مولوی عبدالحمید باید رابطه اش را با عوامل تروریستی قطع کند.تا دیگر افرادی از حوزه های علمیه اهل سنت زاهدان و بلوچستان افرادی مثل مولوی نقشبندی که حکم کفر مولوی مصطفی جنگ زهی و حکم قتل او را داد به پا نخیزند
انتهای سخن:
اتحاد چیزی است که خداوند مسلمین را بدان امر کرده اند و آنها را از تفرقه نهی کرده است
احترام به مخالفین در سنت اهل بیت موجود است پس ما باید از سنت اهل بیت تبعیت کنیم و نسبت به مخالفین خویش حتی اگر به ما بی ادبی میکنند مودب باشیم
وحدت مورد نظر وحدت عقیدتی نمی باشد. پس مسئله وحدت بدان معنا نیست که ما از نقد تفکرات و عقاید اهل سنت دست بکشیم. بلکه منظور این است به جای بی ادبی کردن در فضایی منطقی و آرام به نقد تفکرات آنها بپردازیم
پس وحدت بدان معنا نیست که نقد عقاید و تفکرات اهل سنت تعطیل شود. بلکه منظور این است در فضایی منطقی و مودبانه این مباحث مطرح شود
پس در واقع اتحاد اسلامی مورد بحث می باشد نه وحدت